معامله در بازار ارز دیجیتال با معامله در بورس چه تفاوتی دارد؟

بازار بورس (Exchange) و ارز دیجیتال (Cryptocurrency) به‌عنوان دو گزینه سرمایه‌گذاری محبوب، شباهت و تفاوت‌های بنیادینی نسبت به یکدیگر دارند. در بورس با قدمتی چند صد ساله، می‌توان دارایی‌های مختلفی از جمله کالا، ارزها، سهام و اوراق قرضه را در ساعات و روزهای مشخصی از هفته خرید و فروش کرد. اما در بازار کریپتو، به عنوان پدیده‌ای نوظهور، دارایی‌های کریپتویی به‌صورت ۲۴ ساعته در ۷ روز هفته خرید و فروش می‌شوند.

به‌همین‌خاطر، موفقیت در هر دوی این بازارها به شناخت شما از تفاوت‌ها و شباهت‌های آن‌ها بستگی دارد. در این مطلب، تفاوت بازار بورس و کریپتو، نقش کارگزاری‌ها و صرافی‌ها، شباهت و تفاوت ابزارهای مورد استفاده برای تحلیل تکنیکال و فاندامنتال و توصیه‌های کلی جهت موفقیت معامله در آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

تعریف معامله در بورس

اگر بخواهیم دقیق بگوییم، بورس یا Exchange بازاری است که در آن اوراق بهادار، کالاها، سهام، ارزها، مشتقات و سایر ابزارهای مالی معامله می‌شوند. اشتباه بسیاری از افراد این است که از واژه «Stock» به‌معنای «سهام»، برای اشاره کردن به بازار بورس استفاده می‌کنند.

البته بد نیست بدانید که در برخی مناطق، ممکن است به بورس‌ها «بازار سهم (Share exchange)» یا «bourse» نیز گفته شود. بااین‌حال، بورس یک واژه کلی است که همه بازارهای مالی سنتی را می‌تواند شامل شود. بااین‌حال، ما در این مطلب، بازار سهام (Stock Exchange) را به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین انواع بازار بورس، مبنای تحلیل شباهت ها و تفاوت ها با بازار ارز دیجیتال قرار می‌دهیم.

زمانی که شما سهامی را خریداری می‌کنید، در واقع بخشی از مالکیت آن را خریداری کرده‌اید. بنابراین، معامله در بازار سهام به‌معنای مالکیت درصدی از سهام یک شرکت بورسی است که به تعداد سهم‌های خریداری‌شده توسط شما بستگی دارد.

بازار بورس چیست؟

بورس ممکن است یک پلتفرم الکترونیکی یا یک مکان فیزیکی باشد که معامله‌گران در آن حضور پیدا کرده و به معامله می‌پردازند. اکثر کشورها در سراسر جهان دارای بورس فعال هستند. از جمله معروف‌ترین بورس‌های دنیا می‌توان به بورس نیویورک (NYSE)، نزدک (Nasdaq) بورس لندن (LSE) و بورس توکیو (TSE) اشاره کرد.

در ایران نیز بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، بورس کالا و بورس انرژی ساختار اصلی بازار سرمایه ایران را تشکیل می‌دهند.

وظیفه اصلی یک بورس، تضمین انجام معاملات منصفانه و منظم و همچنین انتشار کارآمد اطلاعات قیمتی برای هر دارایی مالی است که در آن بورس معامله می‌شود. بورس‌ها بستری را برای شرکت‌ها، دولت‌ها و سایر نهادها ارائه می‌دهند تا از طریق آن بتوانند اوراق بهادار خود را به عموم سرمایه‌گذاران عرضه کنند.

نقش کارگزاری‌ها در بازار بورس

کارگزاری‌ها در فضای بورس را باید به دو دسته کارگزار (Broker) و شرکت کارگزاری (Brokerage Firm) تقسیم کنیم:

کارگزار

یک کارگزار با بروکر، یک فرد یا شرکت است که به‌عنوان واسط بین سرمایه‌گذار و بازار بورس عمل می‌کند. مثلاً یک کارگزار بازار سهام (Stockbroker)، سفارش‌های خرید و فروش سهام را به نمایندگی از مشتریان و سرمایه‌گذاران اجرا می‌کنند.

اما ازآنجاکه بورس‌های اوراق بهادار (Securities Exchanges) تنها سفارش‌هایی را می‌پذیرند که از سوی اعضای رسمی آن بورس ارائه شده باشند، معامله‌گران و سرمایه‌گذاران خرد (فرد) برای انجام معاملات خود به خدمات اعضای بورس (یعنی کارگزاران) نیاز دارند.

برخی از کارگزاران خدمات مشاوره سرمایه‌گذاری نیز ارائه می‌دهند. کارگزاران ممکن است به‌صورت مستقل فعالیت کنند یا در استخدام یک شرکت کارگزاری باشند.

شرکت کارگزاری

یک شرکت کارگزاری  یا کارگزاری بورس (Brokerage Exchange) نهادی است که خریدار و فروشنده را برای معامله سهام، اوراق قرضه، اوراق اختیار معامله و دیگر ادوات مالی به یکدیگر متصل می‌کند. این شرکت‌ها در ازای خدمتشان، کمیسیونی دریافت می‌کنند.

یک شرکت کارگزاری می‌تواند خدمات متنوعی از جمله مشاوره مالی، تحقیق بازار و مدیریت سبد سرمایه‌گذاری را ارائه دهد. شرکت‌های کارگزاری ممکن است کارگزاران را استخدام کنند یا به مشتریان امکان معامله مستقیم از طریق پلتفرم‌های آنلاین را بدهند.

تعریف معامله در بازار ارز دیجیتال

در بازار ارز دیجیتال (Cryptocurrency Market) به‌جای سهم یا مالکیت یک شرکت، واحدهای دیجیتالی از یک رمز ارز خرید و فروش می‌شوند. مثلاً با معامله بیت کوین (Bitcoin)، شما واحدهایی از این ارز دیجیتال را خرید و فروش می‌کنید.

برخلاف بورس، معامله ارزهای دیجیتال به ترید (Trade) در یک بازار وابسته نیست و حتی امکان خرید و فروش رمز ارزها به‌صورت همتابه‌همتا و بدون نیاز به یک بورس نیز وجود دارد که از تفاوت های اساسی این دو بازار محسوب می‌شود.

نقش صرافی‌های ارز دیجیتال

برای معامله رمز ارزها نیز به یک بستر امن نیاز داریم که در انگلیسی برای نامیدن آن‌ها از همان کلمه «Exchange» به‌معنای «بورس»، اما در فارسی از کلمه «صرافی» استفاده می‌کنند. برخلاف بورس که می‌تواند فضای فیزیکی داشته باشد، معمولاً صرافی‌ها دارای مکانی برای گردهم آمدن تریدرها جهت معامله در کنار یکدیگر نیستند و به‌صورت آنلاین فعالیت می‌کنند.

صرافی های ارز دیجیتال (Crypto Exchanges) یک پلتفرم واسط هستند که امکان معامله رمز ارزها را فراهم می‌کنند. در این پلتفرم‌ها شما می‌توانید یا مستقیماً با خود صرافی یا به‌صورت همتابه‌همتا (P2P) با دیگر کاربران معامله کنید.

البته یکی از مزایای معامله ارزهای دیجیتال این است که لزوماً به استفاده از یک صرافی نیاز ندارد؛ شما می‌توانید بدون استفاده از یک صرافی، مستقیماً ارزهای دیجیتال‌تان را به یک فرد بفرستید و با او معامله کنید.

بیشتر بخوانید: بهترین صرافی ارز دیجیتال ایرانی

تفاوت های کلیدی بازار بورس و ارز دیجیتال

باتوجه به تعاریفی که از معامله و ترید در بازار بورس (خصوصاً سهام) و بازار کریپتو گفتیم، مشخص است که این دو بازار تفاوت‌های فاحشی با یکدیگر دارند که هر عامل می‌تواند جزو مزایا و معایب آن‌ها محسوب شود. در این قسمت، تفاوت بورس و ارز دیجیتال را به‌صورت جزیی‌تر بررسی می‌کنیم.

در جدول زیر، خلاصه‌ای از تفاوت‌های بازار سهام و ارز دیجیتال که به انتخاب گزینه مناسب برای سرمایه گذاری در بیت کوین یا بورس می‌تواند به شما کمک کند را مشاهده می‌کنید:

تفاوت در ساعات معاملاتی

مهمترین تفاوت بورس و ارز دیجیتال، ساعات معاملاتی آن‌هاست. در حالت کلی، ترید در بازار سرمایه در روزها و ساعات کاری هفته قابل انجام است؛ آخر هفته‌ها و روزهای تعطیل رسمی، این بازارها بسته هستند.

مثلاً در ایران، بورس‌ها از روز شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۹ تا ۱۲:۳۰ باز هستند و امکان معامله دارایی‌ها در آن‌ها وجود دارد. در بازارهای جهانی هم بسته به نوع بازار و کشور آن‌ها، ساعات کاری می‌تواند متفاوت باشد، اما همچنان به روزهای کاری هفته و غیرتعطیل محدود است.

اما ترید در بازار کریپتو به‌صورت ۲۴/۷ و بدون وقفه انجام می‌شود. در این بازار شما در هر ساعتی از شبانه‌روز می‌توانید سفارش خرید و فروش خود را بدون محدودیت در یک صرافی ثبت کنید.

بیشتر بخوانید: بهترین زمان فروش ارز دیجیتال

تفاوت در میزان نوسان و ریسک

بورس و ارز دیجیتال از نظر میزان نوسان و ریسک نیز تفاوت بسیار بزرگی با یکدیگر دارند. ارزهای دیجیتال به ذات نوسانی‌شان شناخته می‌شوند، به‌همین‌خاطر برای معاملات کوتاه‌مدت و نوسان‌گیری ابزاری عالی هستند. بااین‌حال، همین نوسان بالای قیمت‌ها که بیشتر به احساسات تریدرها وابسته است، یکی از فاکتور بزرگ ریسک‌شان محسوب می‌شود که در کنار سودآوری، احتمال ضرردهی‌ها را نیز افزایش می‌دهد.

در مقابل، بازار سرمایه و بورس (منحصراً بازار سهام) ذاتاً نوسان کمتری دارند و بیشتر به درآمدهای شرکت‌ها مرتبط هستند. بااینکه نوسان قیمت دارایی‌های سنتی در روزهای عادی و کاری امری طبیعی است، اما درصد آن بسیار کمتر از نوسانات رمز ارزهاست. بااین‌حال، بازار سهام نیز مصون از نوسان نیست و عواملی مانند رکود بازار، اخبار جهانی، مدیریت ضعیف، سیاست‌های کشوری و تغییر روندهای صنعت روی آن‌ها تأثیر می‌گذارند.

تفاوت در قانون‌گذاری و امنیت

در بازار بورس، نظارت و قانون‌گذاری توسط نهادهای مرکزی و مشخصی انجام می‌شود. برای مثال، در ایالات متحده، کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC) و کمیسیون معاملات آتی کالا (CFTC) مسئول تنظیم مقررات بازارهای مالی هستند. شرکت‌های بورسی نیز موظف به ارائه گزارش‌های مالی منظم و رعایت استانداردهای افشای اطلاعات‌اند. این ساختار قانونی منسجم باعث افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران و کاهش ریسک‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری می‌شود. 

​بازار بورس ایران نیز تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار قرار دارد. این سازمان به‌عنوان یک مؤسسه غیردولتی با شخصیت حقوقی و مالی مستقل، وظیفه قانون‌گذاری و نظارت بر اجرای قوانین در بازار سرمایه را بر عهده دارد. منابع مالی این سازمان از محل کارمزدهای دریافتی و سهمی از حق پذیرش شرکت‌ها در بورس‌ها تأمین می‌شود.

در مقابل، بازار کریپتو با چالش‌های قانون‌گذاری مواجه است. بسیاری از کشورها هنوز چارچوب قانونی مشخصی برای ارزهای دیجیتال ندارند یا در حال توسعه آن هستند. برای مثال، در ایالات متحده، تقسیم‌بندی ارزهای دیجیتال به‌عنوان کالا یا اوراق بهادار باعث تداخل وظایف بین SEC و CFTC شده است.

علاوه‌براین، اگرچه برخی کشورها مانند اتحادیه اروپا با تصویب مقرراتی مانند MiCA تلاش کرده‌اند تا چارچوب قانونی برای بازار کریپتو ایجاد کنند، اما هنوز هم این بازار نسبت به بورس از نظر قانون‌گذاری و امنیت در سطح پایین‌تری قرار دارد.

در ایران نیز بااینکه معامله ارزهای دیجیتال ممنوع نیست، اما بانک مرکزی و دیگر نهادهای قانون‌گذار طی ماه‌های گذشته فعالیت‌های این پلتفرم‌ها را محدود کرده و درصدد نظارت بیشتر بر این فضا هستند.

تفاوت در میزان نقدشوندگی و دسترسی

بازارهای بورس معمولاً نقدشوندگی بالایی دارند. این به معنای امکان خرید و فروش سریع سهام با کمترین تأثیر بر قیمت بازار است. با‌این‌حال، هنگام معامله سهام شرکت‌های کوچکتر یا در زمان‌های خاصی از روز که حجم معاملات کمتر است، نقدشوندگی می‌تواند کاهش یابد.

از نظر دسترسی نیز سوای محدودیت ساعات کاری، برداشت در بازارهای بورس سنتی محدودیت‌هایی دارد و به‌صورت آنی انجام نمی‌شود. علاوه‌براین، برای فعالیت در بورس‌ها به افتتاح حساب در کارگزاری‌ها و رعایت مقررات خاصی نیاز است.

مشابه بورس، ارزهای محبوب بازار مانند بیت کوین و اتریوم معمولاً نقدشوندگی بالایی دارند، اما برای ارزهای کمتر شناخته‌شده ممکن است نقدشوندگی کمتری وجود داشته باشد که خود عاملی برای نوسان بیشتر قیمت است. در کنار دسترسی ۲۴ ساعته به بازار کریپتو، برخی از صرافی‌ها الزامی به احراز هویت ندارند که موانع ورود به این بازار را کاهش می‌دهد.

تفاوت در ابزارهای تحلیلی و تصمیم‌گیری

در بازار بورس، تحلیل بنیادی که بر ارزیابی عملکرد مالی شرکت‌ها تمرکز دارد، بهتر جواب می‌دهد. سرمایه‌گذاران با بررسی صورت‌های مالی، درآمدها، سودآوری، دارایی‌ها و بدهی‌ها، ارزش ذاتی سهام را تعیین می‌کنند. این اطلاعات به‌صورت منظم و تحت نظارت نهادهای قانونی منتشر می‌شوند.

در مقابل، تحلیل فاندامنتال در بازار رمزارز به بررسی عواملی مانند حجم بازار، حجم معاملات، ساختار توکن، ارزش کل قفل‌شده (TVL)، نقشه راه پروژه، تیم توسعه‌دهنده، اندازه و تعامل جامعه، نرخ رشد شبکه و کاربرد توکن می‌پردازد. این تحلیل به‌دلیل عدم وجود داده‌های مالی سنتی، بیشتر به ارزیابی کیفی پروژه‌ها متکی است. 

تحلیل تکنیکال در هر دو بازار بورس و کریپتو کاربرد دارد، اما در بازار رمزارزها به‌دلیل ویژگی‌های خاص آن مانند نوسانات قیمتی بالا و فعالیت ۲۴ ساعته، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

بیشتر بخوانید: تحلیل تکنیکال چیست

شباهت های بازار بورس و ارز دیجیتال

سوای تفاوت هایی که گفتیم، بازار ارز دیجیتال و بورس از جهاتی هم به یکدیگر شباهت دارند که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

نیاز به دانش و مهارت

سرمایه‌گذاری در هر دو بازار بورس و ارز دیجیتال نیازمند دانش و مهارت‌های خاص است. شما به‌عنوان یک سرمایه‌گذار برای موفقیت در هر دوی این بازارها باید باید توانایی تحلیل، درک نوسانات و پیش‌بینی روندها را داشته باشید. بنابراین، آشنایی با ابزارهای تحلیلی و توانایی تفسیر داده‌های بازار به تصمیم‌گیری‌های بهتر کمک می‌کند.

وابستگی به اخبار و احساسات بازار

هر دو بازار کریپتو و سهام تحت تأثیر اخبار و احساسات سرمایه‌گذاران قرار دارند. اخبار اقتصادی، سیاسی و فناوری می‌توانند تأثیر قابل‌توجهی بر قیمت‌ها در هر دو بازار داشته باشند.

احساساتی مانند ترس از دست دادن یا همان فومو (FOMO) می‌توانند نوسانات شدیدی در بازار ایجاد کنند. این تأثیرات در بازار ارز دیجیتال به‌دلیل نبود ارزش ذاتی و وابستگی بیشتر به احساسات، معمولاً شدیدتر خواهد بود.

کاربرد تحلیل تکنیکال

تحلیل تکنیکال در هر دوی بازار ارزهای دیجیتال و بورس استفاده می‌شود. شما با بررسی نمودارهای قیمتی و استفاده از شاخص‌های فنی مانند میانگین متحرک، RSI و مکدی (MACD) می‌توانید روندها را تحلیل و نقاط ورود و خروج‌تان در معاملات را تعیین می‌کنند. این ابزارها در هر دو بازار برای پیش‌بینی حرکات قیمتی و تصمیم‌گیری‌های معاملاتی کاربرد دارند.

هر بازار برای چه سرمایه‌گذارانی مناسب‌تر است؟

باتوجه به تفاوت ها و شباهت ها و ویژگی‌های ذاتی بازارهای مالی، می‌توانید بین بازار سرمایه یا کریپتو یا حتی هر دوی آن‌ها گزینه مورد نظرتان برای سرمایه‌گذاری را انتخاب کنید.

بازار ارز دیجیتال برای تریدرهای ریسک‌پذیر

برخلاف بازار بورس، صعود و سقوط قیمت‌ها در بازار رمز ارزها گاهی اوقات بسیار شدید است که در کنار فرصت سودآوری، ریسک ضرردهی را نیز شدیداً افزایش می‌دهد.

بنابراین، بازار ارز دیجیتال به‌دلیل نوسانات شدید قیمتی و نداشتن پشتوانه‌های سنتی، برای سرمایه‌گذارانی مناسب است که ریسک‌پذیری بالایی دارند و به‌دنبال بازدهی‌های بالقوه بالا هستند. این بازار برای افرادی که توانایی مدیریت احساسات و تصمیم‌گیری سریع در شرایط نوسانی را دارند، مناسب‌تر است.

بازار بورس برای سرمایه‌گذاران محافظه‌کار

به‌خاطر وجود نظارت‌های قانونی، ساختارهای مستحکم و سازوکارهایی برای کنترل نوسانات قیمت، بازار بورس برای سرمایه‌گذارانی که به‌دنبال رشد پایدار و بلندمدت هستند، مناسب‌تر است. ​

​برای مثال، براساس قوانین سازمان بورس و اوراق بهادار ایران، دامنه نوسان روزانه برای اکثر نمادهای بورسی بین ۵ درصد تعیین شده است. البته بااینکه در شرایط خاصی مانند بازگشایی نمادها پس از توقف طولانی‌مدت یا در زمان عرضه اولیه، ممکن است دامنه نوسان موقتاً افزایش یابد یا حتی حذف شود، اما غالباً درصد تغییرات قیمت‌ها به‌اندازه بازار کریپتو بالا نیست.

در بازارهای جهانی نیز بیشترین نوسان روزانه قیمت‌ها برای شاخص صنعتی داوجونز (Dow Jones Industrial Average) با سقوط ۵۰۸ واحدی، معادل ۲۲.۶ درصد در سال ۱۹۸۷ ثبت شد.

بیشتر بخوانید: شاخص داو جونز چیست

توصیه کلی براساس سن و تجربه و سرمایه

یک تریدر (Trader) جوان با افق زمانی بلندمدت و تحمل ریسک بالاتر، می‌تواند درصد بیشتری از سرمایه خود را به بازارهای پرنوسان مانند ارز دیجیتال اختصاص دهد.

در مقابل، سرمایه‌گذاران نزدیک به سن بازنشستگی یا با تحمل ریسک کمتر، بهتر است تمرکز خود را بر دارایی‌های پایدارتر مانند سهام شرکت‌های بزرگ و صندوق‌های سرمایه‌گذاری قرار دهند.

بااین‌حال، به‌خاطر تفاوت ذاتی بورس و ارز دیجیتال، تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری و تخصیص مناسب دارایی‌ها بر اساس اهداف مالی و تحمل ریسک فردی به همه افراد با هر سن و افق سرمایه‌ای توصیه می‌شود.

توصیه برای سرمایه گذاران مبتدی

اگر جزو سرمایه‌گذاران مبتدی هستید، بهتر است کار را با سرمایه‌گذاری در بازار بورس از طریق صندوق‌های شاخص یا صندوق‌های قابل معامله (ETF) شروع کنید. این ابزارها امکان تنوع‌بخشی به پورتفولیو را با هزینه‌های پایین فراهم می‌کنند.

در صورت تمایل به ورود به بازار ارز دیجیتال نیز توصیه می‌شود با تخصیص درصد کمی از سبد سرمایه‌گذاری (مثلاً ۵٪ یا کمتر) و پس از کسب دانش کافی، اقدام کنید. برای این کار، استفاده از حساب‌های آزمایشی (دمو) و مشاوره با متخصصان مالی نیز می‌تواند به کاهش ریسک کمک کند.

بیشتر بخوانید: ETF بیت کوین چیست

سؤالات متداول

جمع‌بندی

با وجود تفاوت‌ها، شباهت‌هایی بین بورس و کریپتو وجود دارد؛ هر دو نیازمند دانش، تجربه و تحلیل دقیق هستند. وابستگی به احساسات بازار و تحلیل تکنیکال در هر دو نشان می‌دهد که بدون آموزش و استراتژی، ممکن است با ضرر مواجه شوید. بنابراین، چه سرمایه‌گذار بورس باشید چه تریدر کریپتو، داشتن برنامه، کنترل هیجانات و یادگیری مستمر، ابزارهای اصلی موفقیت شما هستند.