فورک چیست؟ راهنمای کامل هارد فورک و سافت فورک در بلاک چین

در دنیای پویا و پرتلاطم ارزهای دیجیتال، فورک‌ها همچون نقاط عطفی هستند که مسیر تکامل بلاک چین‌ها را تغییر می‌دهند. تصور کنید در جاده‌ای در حال حرکت هستید و ناگهان به دوراهی می‌رسید؛ یک مسیر ادامه راه قبلی است و دیگری مسیری جدید با چشم‌اندازی متفاوت. فورک‌ها دقیقاً همین نقش را در اکوسیستم ارزهای دیجیتال ایفا می‌کنند – انشعاب‌هایی که گاه برای بهبود، گاه برای حل اختلافات و گاهی برای ایجاد قابلیت‌های کاملاً جدید به وجود می‌آیند.

در این مقاله، به بررسی عمیق انواع فورک از جمله هارد فورک و سافت فورک خواهیم پرداخت و تفاوت‌های اساسی آن‌ها را روشن خواهیم کرد. همچنین خواهیم دید چگونه فورک‌ها می‌توانند قیمت ارزهای دیجیتال را تحت تأثیر قرار دهند، چرا برخی فورک‌ها مانند بیت کوین کش و اتریوم کلاسیک به ارزهای مستقل تبدیل شدند، و چه دلایلی پشت تصمیم برای ایجاد فورک نهفته است. با ما همراه باشید تا با این مفهوم کلیدی در دنیای ارزهای دیجیتال آشنا شوید و درک عمیق‌تری از پویایی‌های این فناوری انقلابی به دست آورید.

فورک چیست؟

فورک (Fork) در بلاک چین به معنای انشعاب یا دوشاخه‌شدن یک زنجیره است – روشی برای به‌روزرسانی و ارتقای شبکه که باعث تغییر در کد اصلی می‌شود. این فرایند به بلاک چین‌ها اجازه می‌دهد بدون نیاز به مدیریت مرکزی، تکامل یابند، مشکلات را برطرف کنند و قابلیت‌های جدید اضافه کنند. این تغییرات یا با نسخه قبلی سازگارند (سافت فورک) یا تغییراتی اساسی ایجاد می‌کنند که با نسخه قبلی ناسازگار هستند (هارد فورک).

فورک‌ها نقش حیاتی در حفظ پویایی و انعطاف‌پذیری شبکه‌های بلاک چین ایفا می‌کنند. در یک سیستم غیرمتمرکز که هیچ مقام مرکزی برای تصمیم‌گیری وجود ندارد، فورک‌ها مکانیسمی دموکراتیک برای تغییر و تحول هستند. آنها به جامعه کاربران و توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهند تا بر سر مسیر آینده بلاک چین به توافق برسند یا در صورت وجود اختلاف نظرهای جدی، راه خود را جدا کنند.

در عمل، فورک‌ها شبیه به نقاط تصمیم‌گیری در تاریخ تکامل بلاک چین‌ها هستند. آنها می‌توانند به ایجاد ارزهای دیجیتال جدید (مانند بیت‌کوین کش از بیت‌کوین)، رفع آسیب‌پذیری‌های امنیتی، بهبود عملکرد شبکه، افزایش سرعت تراکنش‌ها یا حتی بازگرداندن سرمایه‌های از دست رفته (مانند آنچه در مورد هک DAO اتریوم رخ داد) منجر شوند. درک مفهوم فورک برای هر سرمایه‌گذار در بازار ارزهای دیجیتال ضروری است، زیرا فورک‌ها می‌توانند تأثیر مستقیمی بر ارزش دارایی‌های دیجیتال داشته باشند.

پروتکل‌های پایه بلاک چین بیت کوین

چند مورد از قوانین اصلی شبکه بیت کوین شامل موارد زیر است:

• زمان هر بلاک ۱۰ دقیقه باشد؛
• هر بلاک ۱ مگابایت ظرفیت داشته باشد؛
• عرضه کل ۲۱ میلیون واحد باشد.

اما اگر کسی با قوانین بیت کوین یا هر ارز دیجیتال دیگری مخالف باشد و بخواهد نسخه دلخواه خود را با استفاده از کد بلاک چین اولیه ایجاد کند، چگونه این کار را انجام می‌دهد؟ اگر در شبکه یک ارز دیجیتال، یک باگ یا رخنه امنیتی کشف شود که دارایی‌های کاربران را تهدید کند، چگونه می‌توان آن را رفع کرد؟ اگر برای افزایش قابلیت‌های یک بلاک چین و پیشرفت آن نیاز به ایجاد تغییراتی در کد بلاک چین داشته باشیم چه؟

راه‌حل ساده است. به‌روزرسانی یا ایجاد بلاک چین جدید که اصطلاحاً به آن فورک می‌گویند. وقتی گروهی از برنامه‌نویسان از شرایط و قوانین یک ارز دیجیتال ناراضی باشند یا اینکه شبکه با مشکلاتی مواجه باشد که حل آن ضروری است، راه‌حلی به نام فورک پیش روی این افراد است.

فورک‌ها می‌توانند به روشی سازگار با قبل (backward-compatible) و یا ناسازگار با قبل (backward-uncompatible) در شبکه اعمال شوند. (درباره این موضوع در ادامه صحبت می‌کنیم). به‌طور خلاصه، واژه فورک یا انشعاب فقط یک اصطلاح برای زمانی است که یک نرم‌افزار یا یک پروتکل، به‌روزرسانی می‌شود. در حوزه‌ ارزهای دیجیتال و بلاک چین فورک زمانی اتفاق می‌افتد که شبکه به دو بخش تقسیم شود.

تفاوت فورک در نرم‌افزار و بلاک‌چین: در علم نرم‌افزار، هر پروژه‌ای که از کد متن-باز دیگری ساخته شود، فورک نامیده می‌شود. اما در بلاک‌چین، فورک فقط به تغییرات روی زنجیره اصلی یا تقسیم آن اطلاق می‌شود. بیت‌کوین کش یک فورک بیت‌کوین است، اما لایت‌کوین (که فقط از کد منبع بیت کوین استفاده کرده) فورک محسوب نمی‌شود.

بیشتر بخوانید: لایت کوین چیست؟

فورک به چه دلایلی اتفاق می‌افتد؟

فورک راهی برای اعمال به‌روزرسانی یا ارتقای نرم‌افزاری، افزودن ویژگی‌های جدید، بالا بردن قابلیت‌های کنونی و ارتقای پروتکل‌های امنیتی در یک جهان غیرمتمرکز است. ازآنجاکه بلاک چین شبکه‌ای غیرمتمرکز و توزیع‌شده است، نمی‌توانیم مثل کامپیوترهای خانگی یا سرورهای یک شرکت، به‌راحتی اقدام به به‌روزرسانی آن کنیم. بلکه این به‌روزرسانی باید در نرم‌افزار همه یا بخشی از بازیگران اصلی شبکه (نودها یا گره‌ها) نیز اعمال شود.

وقتی قوانین تغییر یافته و فعال شوند، بلاک چین به دو انشعاب یا فورک تبدیل می‌شود. این قوانین در یک شماره بلاک مشخص (Block height) تغییر یافته و تاریخچه زنجیره جدید (فورک‌شده یا به‌روزرسانی‌شده) در آن شماره بلاک، از تاریخچه زنجیره قدیمی جدا می‌شود.

اصلی‌ترین سناریوهایی که به رخ‌دادن فورک‌ منجر می‌شود، شامل موارد زیر هستند:

فورک به‌عنوان راه‌حلی برای اختلافات فنی

زمانی که توسعه‌دهندگان، بنیان‌گذاران یا حتی افراد تأثیرگذار در اکوسیستم یک بلاک چین، بر سر مسائل فنی شبکه دچار اختلاف نظر می‌شوند، فورک کردن بلاک چین و ایجاد زنجیره‌ای جدید، یکی از راه‌حل‌های احتمالی خواهد بود.

به‌عنوان مثال، بیت کوین کش (BCH) یکی از فورک‌های بیت کوین است که در سال ۲۰۱۷ به‌دلیل اختلاف نظرهای گسترده درباره مقیاس‌پذیری بیت کوین انجام شد. گروهی از توسعه‌دهندگان و ماینرهای بزرگ بیت کوین که از سرعت و کارمزد تراکنش‌ها ناراضی بودند، با اعمال تغییرات گسترده در قوانین بیت کوین و افزایش سایز بلاک (از ۱ مگابایت به ۸ مگابایت)، بلاک چین و نسخه جدیدی از پروتکل را ارائه دادند.

همچنین در سال ۲۰۱۸ (یک سال بعد از فورک بیت کوین کش)، جامعه کاربران و توسعه‌دهندگان بیت کوین کش هم به دو دسته تقسیم شد و گروهی (به رهبری کریگ رایت) با پیشنهاد حذف محدودیت بلاک‌ها و اعمال دوباره برخی از قابلیت‌های فنی مدنظر ساتوشی ناکاموتو (خالق بیت کوین) که توسعه‌دهندگان بعدی از پروتکل بیت کوین حذف کرده بودند، فورک دیگری را ایجاد کردند که به‌دنبال آن، بلاک چین و ارز دیجیتال جدید BSV (بیت کوین ساتوشی ویژن) ایجاد شد.

بیشتر بخوانید: ‌Bitcoin Cash چیست؟

بازگردانی مبالغ از دست رفته، از طریق فورک

گاهی به‌دلیل وجود باگ‌های فنی در پروتکل بلاک چین، یا برنامه‌های غیرمتمرکزی که بر روی آن ایجاد شده‌اند، بخش عظیمی از دارایی‌های کاربران، تحت تأثیر حملات هک از دست می‌رود. در چنین شرایطی، ممکن است توسعه‌دهندگان اصلی شبکه ترجیح دهند که با اعمال تغییراتی در بلاک چین، تراکنش‌های کلاهبرداری را حذف کرده و سرمایه‌ها را بازگردانند.

البته چنین تصمیمی ابداً ساده نیست؛ چرا که حذف یک تراکنش یا یک بلاک از بلاک چین، کاری شبیه به دستکاری یا سانسور شبکه‌های متمرکز است که می‌تواند فلسفه وجودی بلاک چین را زیر سؤال ببرد. با این حال، این اتفاق قبلاً در سال ۲۰۱۶ برای بلاک چین اتریوم رخ داده است (بیشتر بخوانید: اتریوم چیست).

در سال ۲۰۱۶، بعد از رخ‌دادن هک DAO و از دست رفتن میلیون‌ها دلار از سرمایه کاربران، جامعه توسعه‌دهندگان و بنیان‌گذاران اتریوم مجبور به ارائه فورک شد تا بتواند اعتماد مردم را به دست آورد. اگرچه این فورک انتقادات زیادی را به همراه داشت، اما با پشتیبانی ویتالیک بوترین از این تصمیم، بلاخره اجرایی شد و اکثر کاربران هم به شبکه جدید مهاجرت کردند. نسخه فورک‌شده اتریوم (به‌دلیل پشتیبانی اعضای اصلی و اکثریت کاربران) نام اتریوم (ETH) را با خود حفظ کرد و نام نسخه قدیمی شبکه، به اتریوم کلاسیک (ETC) تغییر کرد که ارز دیجیتال آن هنوز هم در بازار خریدوفروش می‌شود و طرفداران خاص خود را دارد.

بیشتر بخوانید: تفاوت اتریوم و اتریوم کلاسیک چیست؟

فورک شبکه به‌منظور به‌روزرسانی و افزودن قابلیت‌های جدید

یک شبکه بلاک چینی در طول زمان نیازمند به‌روزرسانی‌های فنی است تا هم شبکه را از خطرات پیش رو حفظ کند و هم امکان ایجاد قابلیت‌های جدید را فراهم کند. ازآنجاکه که این آپدیت‌ها نیازمند تغییرات پروتکل هستند، انجام یک فورک در شبکه ضروری خواهد بود. اما چنین فورک‌هایی اغلب با رضایت اکثریت کاربران و توسعه‌دهندگان بر روی شبکه انجام می‌شوند و عملاً زنجیره بلاک چین به‌جای دوشاخه‌ شدن، تغییر مسیر می‌دهد.

آپدیت سگویت (SegWit) که در سال ۲۰۱۷ بر روی شبکه بیت کوین انجام شد، یک نمونه از این فورک‌هاست. سگویت که کوتاه‌شده‌ی عبارت Segregated Witness است، در واقع یک طرح بهبود بیت کوین است که در راستای رفع دو مشکل عمده اجرا و پیاده‌سازی شد. هدف از این فورک، در درجه اول فراهم‌آوردن شرایطی برای محافظت از انعطاف‌پذیری (Malleability) تراکنش‌ها و در گام بعدی افزایش ظرفیت بلاک (Block Capacity) در شبکه بلاک چین بیت‌ کوین بود.

فورک شبکه به‌منظور تقسیم اجماع

در برخی از بلاک چین ها، از فورک‌ها به‌منظور تقسیم قدرت اجماع شبکه بین چندزنجیره موازی استفاده می‌شود. در واقع در چنین مواردی، زنجیره بلاک چین برای افزایش مقیاس‌پذیری و سرعت تأیید تراکنش‌ها، به چند زنجیره موازی و هماهنگ تقسیم می‌شود که هرکدام، اعتبارسنج‌های مخصوص به خود را دارند. این روش که قرار است در نسخه دوم اتریوم (Ethereum2.0) از آن استفاده شود، شاردینگ (sharding) نام دارد. این نوع از فورک‌ها، قوانین زنجیره اصلی و جامعه کاربران را تقسیم نمی‌کنند؛ اما از لحاظ ساختار پیاده‌سازی، فورک محسوب می‌شوند.

نوع دیگری از این فورک‌ها، شاردینگ ناهمگون است که در بلاک چین‌های نسل سوم مانند پولکادات از آن استفاده می‌شود. در شاردینگ ناهمگون، شبکه از ابتدا به چندین زنجیره موازی با قوانین اجماع و اعتبارسنج‌های مجزا تقسیم می‌شود. هر کدام از این زنجیره‌ها یک شارد یا پاراچین نامیده می‌شوند که برای کاربرد خاص و اجرای یک برنامه غیرمتمرکز طراحی شده‌اند. این ابتکار در حقیقت از ایجاد فورک در بلاک چین جلوگیری می‌کند؛ اما ساختار آن برگرفته از مفهوم فورک و انشعاب زنجیره اصلی است.

بیشتر بخوانید: ارز پولکادات چیست؟

انواع فورک

فورک‌ها در بلاک چین به طور کلی به دو دسته‌ اصلی تقسیم می‌شوند:

1. فورک‌های مربوط به تغییر قوانین پروتکل:
   • سافت فورک (Soft Fork): تغییراتی که با نسخه قبلی سازگار هستند. این نوع فورک مانند یک به‌روزرسانی مسالمت‌آمیز عمل می‌کند که نودهای قدیمی همچنان می‌توانند با شبکه ارتباط برقرار کنند، اما قابلیت‌هایشان محدود می‌شود. سافت فورک سگویت در بیت کوین نمونه‌ای از این نوع است که باعث بهبود امنیت و افزایش ظرفیت بلاک شد.
   • هارد فورک (Hard Fork): تغییراتی که با نسخه قبلی ناسازگار هستند و به نوعی انقلاب در شبکه محسوب می‌شوند. در این حالت، نودهایی که به‌روزرسانی نشوند، نمی‌توانند بلاک‌های جدید را تایید یا ایجاد کنند، مانند آنچه در تولد بیت کوین کش رخ داد.
2. فورک‌های مربوط به تقسیم اجماع:
   • شاردینگ همگون: همانند ایجاد شعبه‌های مختلف یک شرکت با قوانین یکسان، این فورک‌ها زنجیره را به چند زنجیره موازی و هماهنگ با قوانین مشابه تقسیم می‌کنند تا پردازش تراکنش‌ها را سرعت ببخشند. طرح اتریوم ۲.۰ از این مفهوم استفاده می‌کند.
   • شاردینگ ناهمگون: شبیه به ایجاد شرکت‌های تابعه با ماموریت‌های متفاوت، این نوع فورک شبکه را به چندین زنجیره موازی با قوانین متفاوت تقسیم می‌کند تا هر کدام برای کاربرد خاصی بهینه شوند، مانند پاراچین‌های پولکادات که هر کدام می‌توانند برای کاربردهای خاص طراحی شوند.

هارد فورک‌ها خود به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند:

هارد فورک بحث‌برانگیز: شبیه به جدایی یک گروه از مسیر اصلی به دلیل اختلاف نظر، این فورک‌ها زمانی رخ می‌دهند که بخشی از جامعه با مسیر فعلی پروژه مخالف باشند. معمولاً به ایجاد بلاک چین جدید و ارز دیجیتال مستقل منجر می‌شوند، مانند جدایی اتریوم کلاسیک از اتریوم پس از حادثه هک DAO.

هارد فورک برنامه‌ریزی شده: مانند یک ارتقای از پیش تعیین شده، این فورک‌ها جزئی از نقشه راه اصلی پروژه هستند. معمولاً با تایید اکثریت جامعه همراه هستند و باعث تقسیم دائمی زنجیره نمی‌شوند، مانند هارد فورک لندن در اتریوم که مکانیسم سوزاندن اتریوم را معرفی کرد.

سافت فورک چیست؟

سافت فورک (soft fork) یک به‌روزرسانی در نرم‌افزار است که با نسخه‌ قدیمی سازگاری دارد یا اصطلاحاً backwards compatible است. این یعنی همه‌ شرکت‌کنندگان چه نرم‌افزار خود را آپدیت کرده و چه نکرده باشند، می‌توانند بلاک‌های جدید شبکه را دریافت کرده و اطلاعات بلاک چین را به دفترکل خود اضافه کنند. همچنین در صورتی که تغییرات ایجادشده در پروتکل به کاربران مربوط باشد، مثلاً ساختار آدرس‌های شبکه را تغییر دهد، کاربران هنوز هم می‌توانند به شیوه سابق از شبکه استفاده کرده و با آدرس‌های قدیمی خود تراکنش ارسال کنند.

بیشتر بخوانید: سافت فورک چیست

ویژگی‌های سافت فورک

نکته اینجاست که درصورت پذیرش آپدیت توسط اکثریت نودها، نودهای آپدیت‌نشده نمی‌توانند بلاک‌های خود را ایجاد و ثبت کنند. زیرا بلاک پیشنهادی آنها توسط اکثریت اعضای شبکه (نودهای آپدیت‌شده) رد خواهد شد.

پذیرفتن یک سافت فورک همان تداوم زنجیره اصلی است؛ یعنی بلاک چین حفظ می‌شود اما کدها، ویژگی‌ها و ترمیم‌های اعمال شده، باعث ارتقای آن می‌شوند. با اعمال سافت فورک، زنجیره جدیدی ساخته نخواهد شد؛ زیرا اکثر نودها این آپدیت را پذیرفته‌اند و ازاین‌رو زنجیره جدید، همان زنجیره اصلی یا سنگین‌ترین زنجیره خواهد بود.

مثالی از سافت فورک

به‌عنوان مثال فرض کنید با اعمال یک سافت فورک، قرار است سایز بلاک‌ها از ۱ مگابایت به ۲ مگابایت افزایش پیدا کند. در این صورت، نودهایی که نرم‌افزار خود را آپدیت نکرده‌اند، می‌توانند بلاک‌های جدید را ببینند و در فرایند اعتبارسنجی شرکت کنند اما نمی‌توانند بلاک‌های ۱ مگابایتی خود را در شبکه به ثبت برسانند؛ چراکه اکثریت شبکه، بلاک‌های ۱ مگابایتی را به رسمیت نمی‌شناسند. بنابراین بلاک‌های ارائه‌شده از سوی این نودها درنهایت از زنجیره اصلی حذف خواهد شد.

روند پذیرش سافت فورک

از این رو سافت فورک یک مکانیزم ارتقاء تدریجی را نشان می‌دهد که در آن، افرادی که نرم‌افزار خود را آپدیت نکرده‌اند، با محدودشدن قابلیت‌های‌شان، انگیزه‌ی کافی را برای اینکار را پیدا کنند.

تنها در صورتی که اکثریت نودها به قوانین قدیمی پایبند بمانند و نودهای اقلیت نرم‌افزار خود را آپدیت کنند، شاهد نصف‌شدن یا تقسیم زنجیره خواهیم بود؛ چون آنهایی که فرایند اعتبارسنجی و ساخت بلاک‌ها را با قوانین قدیمی انجام می‌دهند، زنجیره اصلی را ادامه و توسعه می‌دهند و در آن، بلاک‌های ساخته‌شده با قوانین جدید را معتبر نمی‌دانند.

فرآیند رأی‌گیری و اجماع در سافت فورک

برای پیشگیری از چنین اتفاقی، توسعه‌دهندگان بلاک چین‌ها پیش از اعمال هرگونه تغییری، میزان موافقت حامیان، نودها و کاربران بلاک چین را می‌سنجند. این فرایند می‌تواند از طریق برگزاری یک همه‌پرسی عمومی بین اعضا یا جامعه بلاک چین موردنظر انجام شود. به‌عنوان مثال، روشی که در بلاک چین بیت کوین مورداستفاده قرار می‌گیرد، سیگنالینگ ماینر‌ها (Miner Signaling) است.

در این روش، پیش از اجرای یک به‌روزرسانی، از ماینر‌های شبکه خواسته می‌شود که طی بازه‌های دوهفته‌ای، در هر بلاکی که می‌سازند، با سیگنال‌های سبز (مثبت) یا قرمز (منفی) نظر خود را نسبت به آپدیت پیش رو اعلام کنند. در این روش، هر سیگنال سبز یک رأی مثبت تلقی می‌شود و طبیعتاً ماینر‌هایی که سهمشان از هش‌ریت (قدرت پردازشی) شبکه بیشتر است، حق رأی بیشتری خواهند داشت؛ چراکه شانس بیشتری برای ساخت بلاک و ارسال سیگنال دارند.

در تصویر زیر، نمونه‌ای از سیگنالینگ ماینر‌ها در آستانه به‌روزرسانی بعدی شبکه بیت کوین با نام تپروت (Taproot) را می‌بینید. ارتقای تپروت شامل ۳ پیشنهاد یا همان پروپوزال بهبود بیت کوین (BIP) است که در وب‌سایت گیت‌هاب (github.com) با شماره‌های ۳۴۰، ۳۴۱ و ۳۴۲ در دسترس قرار گرفته است. به‌طور خلاصه، تپروت برای بهبود امنیت، حریم خصوصی و کارایی بیت کوین طراحی شده است.

نمونه‌های موفق سافت فورک

آپدیت‌های تپروت و سگویت (SegWit)، دو نمونه از سافت‌فورک‌های شبکه بیت کوین هستند که قابلیت‌های این بلاک چین را ارتقا داده و در عین حال، زنجیره اصلی بیت کوین را حفظ می‌کنند.

بیشتر بخوانید: سگویت (SegWit) چیست؟

هارد فورک چیست؟

هارد فورک (hard fork) یک به‌روزرسانی در نرم‌افزار است که با نسخه‌ قدیمی ناسازگار یا اصطلاحاً not backwards compatible است. در صورت انجام هارد فورک، تمامی شرکت‌کنندگان باید نرم‌افزار خود را به‌روزرسانی کنند تا بتوانند در تأیید تراکنش‌ها و ثبت بلاک‌ها مشارکت کرده و همچنین بلاک‌های ارسال‌شده از سوی نود‌های آپدیت‌شده را دریافت کنند.

درصورتی که عده‌ای از نودها و کاربران در شبکه قدیمی باقی بمانند، بلاک چین به دو انشعاب با قوانین اجماع متفاوت تقسیم شده و در زنجیره فورک‌شده، یک ارز دیجیتال جدید ایجاد خواهد شد. تا زمانی که کاربرانی در زنجیره‌ی قدیمی حضور داشته باشند، دو بلاک‌چین به صورت جداگانه و هم‌زمان وجود خواهند داشت.

بیت کوین کش و اتریوم کلاسیک مشهورترین هارد فورک‌هایی هستند که تاکنون رخ داده‌ و منجر به پیدایش ارزهای دیجیتال جدید BCH و ETC شده‌اند. البته هاردفورک‌ها همیشه باعث به وجود آمدن یک ارز دیجیتال جدید نمی‌شوند؛ بلکه در اغلب موارد، تمام جامعه برسر آن توافق می‌کنند.

به‌عنوان مثال، هارد فورک‌های شلی (Shelley) و آلونزو (Alonzo) در بلاک چین کاردانو و هارد فورک‌های هومستد (Homestead) و متروپلیس (Metropolis) در بلاک چین اتریوم، از جمله مواردی هستند که با برنامه‌ریزی قبلی و با کسب اجماع همه اعضای جامعه، انجام شدند.

بیشتر بخوانید: پروژه کاردانو چیست؟

انواع هاردفورک در بلاک چین

هارد فورک‌ها بسته به نحوه اجرا و هدفی که پشت آنهاست، به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. در ادامه، هریک از انواع هاردفورک‌ها را با هم بررسی می‌کنیم.

هارد فورک برنامه‌ریزی شده

هارد فورک برنامه‌ریزی شده (Planned Hard Forks)، یک به‌روزرسانی در پروتکل است که از ابتدا در نقشه‌ راه پروژه در نظر گرفته می‌شود. ازآنجاکه این به‌روزرسانی در راستای ارتقای قابلیت‌ها و ویژگی‌های بلاک چین است، تمامی شرکت‌کنندگان به رهبری توسعه‌دهندگان اصلی به زنجیره‌ جدید رفته و نرم‌افزار خود را آپدیت می‌کنند؛ چراکه این تغییرات در سطح کدنویسی پایه‌ شبکه صورت می‌پذیرند.

در هاردفورک‌های برنامه‌ریزی شده، زنجیره قبلی از شماره بلاک مشخصی قطع شده و زنجیره جدید شروع به کار می‌کند. در این فورک‌ها، کوین جدیدی به‌وجود نخواهد آمد.

نمونه‌هایی از هارد فورک‌های برنامه‌ریزی شده:

• هارد فورک لندن در شبکه اتریوم:
  این هارد فورک شامل پنج پیشنهاد بهبود اتریوم (EIP) بود که با هدف بهینه‌سازی عملکرد و ارتقای قابلیت‌های بلاک چین اتریوم، در تاریخ ۴ اوت ۲۰۲۱ (۱۳ مرداد ۱۴۰۰) به وقوع پیوست. یکی از این تغییرات مهم، EIP ۱۵۵۹ نام دارد که مکانیسمی برای محدودکردن تدریجی رشد عرضه اتر ارائه می‌دهد که به موجب آن، با انجام هر تراکنش مقدار متغیری اتر از گردش خارج می‌شود. این تغییر در نهایت به کاهش کارمزد‌ تراکنش‌های اتر می‌انجامد.

• هارد فورک آلونزو در شبکه کاردانو:
  کاردانو در ۱۲ آگوست ۲۰۲۱ (۲۱ مرداد ۱۴۰۰) هارد فورک آلونزو را بر روی شبکه اصلی اجرا کرد. هاردفورک آلونزو این امکان را فراهم می‌کند تا قراردادهای هوشمند کاردانو با استفاده از اسکریپت‌های پلوتوس روی این بلاک چین نوشته شود. تیم توسعه‌دهنده کاردانو، این اسکریپت را زبانی توسعه‌یافته برای قراردادهای هوشمند و پلتفرمی برای اجرای برنامه‌ها با استفاده از زبان برنامه‌نویسی هَسکِل (Haskell) معرفی می‌کند.

هارد فورک بحث‌برانگیز

هاردفورک‌های بحث‌برانگیز، معمولاً به‌علت اختلاف نظر بین اعضای شبکه اتفاق می‌افتد و موجب می‌شوند بخشی از شرکت‌کنندگان، زنجیره‌ی جدیدی که از نظر خودشان بهتر است را با تغییرات عمده‌ای در کد ایجاد کنند.

نمونه‌ای از هارد فورک‌های بحث‌برانگیز:

• اتریوم کلاسیک:
  شبکه اتریوم به‌منظور خنثی‌کردن تأثیرات هکی که در یکی از برنامه‌های غیرمتمرکز آن به نام «سازمان خودمختار غیرمتمرکز» یا DAO اتفاق افتاد، در ژوئن ۲۰۱۶ دچار هارد فورک شد. ویتالیک بوترین، بنیاد اتریوم، توسعه‌دهندگان اصلی اتریوم و اکثریت شرکت‌کنندگان شبکه، با این هاردفورک موافقت کردند و تنها تعداد معدودی از مواضع خود کوتاه نیامده و نرم‌افزار خود را آپدیت نکردند که بلاک‌چین آنها به اتریوم کلاسیک (ETC) تغییر نام یافت. در حال حاضر، هدایت اتریوم کلاسیک بر عهده چارلز هاسکینسون (بنیان‌گذار کاردانو) است و به‌دلیل هش‌ریت پایین، تاکنون چندبار مورد حمله ۵۱ درصدی واقع شده است.

• بیت کوین کش:
  در سال ۲۰۱۷ و در بحبوحه افزایش نجومی کارمزد‌های شبکه بیت کوین و تأخیر تراکنش‌ها، گروهی از توسعه‌دهندگان بیت کوین با حمایت راجر ور (Roger Keith Ver)، تصمیم گرفتند با اجرای هارد فورکی در بلاک چین بیت کوین، سایز بلاک‌ها را از ۱ مگابایت به ۸ مگابایت افزایش دهند. این کار باعث می‌شد که مقیاس‌پذیری شبکه افزایش یافته و مشکل کارمزد‌ها و ترافیک شبکه تا حدی برطرف شود. این هاردفورک بلاخره در ۱ اوت سال ۲۰۱۷ پس از کشمکشی طولانی اتفاق افتاد و بلاک چین بیت کوین را به دو قسمت تقسیم کرد: بیت کوین و بیت کوین کش. این هارد فورک همچنین منجر به پیدایش ارز جدیدی به نام بیت کوین کش (BCH) شد.
  

تاثیر فورک بر قیمت ارز دیجیتال

فورک‌ها بسته به اینکه در چه شرایطی و با چه هدفی رخ می‌دهند، می‌توانند قیمت ارزهای دیجیتال را تحت تأثیر قرار دهند. در این بخش می‌خواهیم در این مورد صحبت کنیم.

توجه داشته باشید که قیمت ارزهای دیجیتال، به مؤلفه‌ها و عوامل بسیار زیادی وابسته است و پیوسته نوسان می‌کند. بنابراین نمی‌توان با قطعیت کامل درباره اثر فورک‌ها بر قیمت صحبت کرد.

به‌طور کلی فورک‌ها به ۳ دلیل می‌توانند باعث افزایش یا کاهش قیمت یک ارز شوند:

توزیع رایگان کوین‌های جدید

در هارد فورک‌های بحث‌برانگیز مانند بیت کوین کش، تاریخچه تراکنش‌های قبل از نقطه انشعاب در هر دو زنجیره مشترک باقی می‌ماند. به همین دلیل، کوین‌های موجود در زنجیره اصلی روی زنجیره جدید هم کپی می‌شوند و دارندگان ارز اصلی، همان مقدار از ارز جدید را به‌صورت رایگان دریافت می‌کنند. البته این امتیاز فقط شامل کسانی می‌شود که پیش از وقوع هارد فورک، دارایی خود را کسب کرده باشند.

این پدیده تأثیر مستقیمی بر قیمت ارز اصلی دارد. زمانی که هارد فورک مهمی در راه باشد، سرمایه‌گذاران آگاه تلاش می‌کنند پیش از زمان انشعاب، ذخایر خود از ارز اصلی را افزایش دهند تا ارز جدید بیشتری دریافت کنند. این افزایش تقاضا معمولاً به رشد قیمت ارز اصلی در بازه‌های منتهی به هارد فورک منجر می‌شود.

در تصویر زیر، نمودار قیمت بیت کوین را مشاهده می‌کنید که از چند ماه پیش از اجرای هارد فورک بیت کوین کش، شیب صعودی به خود گرفته است. زمانی که هاردفورک بیت کوین کش اتفاق افتاد، کاربران بیت کوین به اندازه موجودی بیت کوین در کیف پول‌های خود، بیت کوین کش دریافت کردند.

ایجاد احساسات عمومی مثبت یا منفی پیرامون پروژه

عامل تأثیرگذار بعدی، ایجاد احساسات عمومی مثبت یا منفی پیرامون پروژه است. زمانی که قرار است یک هارد فورک برنامه‌ریزی شده اتفاق بیفتد و قابلیت‌های بلاک چین را افزایش دهد،‌ می‌توان پیش‌بینی کرد که احساسات عمومی کاربران نسبت به این اتفاق مثبت خواهد بود. این موضوع به‌تنهایی می‌تواند سیگنالی برای افزایش قیمت دارایی باشد.

مثلاً شبکه کاردانو، با اجرای موفقیت‌آمیز هاردفورک آلونزو، زمینه را برای ایجاد قرارداد‌های هوشمند در این بلاک چین، محیا کرد. این اتفاق، طبیعتاً محبوبیت شبکه کاردانو را نزد کاربران افزایش خواهد داد و کاربران را به نگهداری ارز دیجیتال ADA تشویق خواهد کرد. بنابراین از وقتی که خبر این هارد فورک و زمان‌بندی اجرای آن به رسانه‌ها درز می‌کند، رفته‌رفته اشتیاق سرمایه‌گذاران به این ارز بیشتر شده و قیمت آن افزایش خواهد یافت.

به‌طور عکس، اگر زمانی مشخص شود که هارد فورک موردنظر موفقیت‌آمیز نبوده است و یا تغییرات اعمال‌شده در آن به ضرر بلاک چین است، قیمت دارایی کاهش خواهد یافت.

تأثیرگذاری بر عرضه کوین‌ها

برخی از فورک‌ها، با تغییر قوانین اجماع شبکه، مستقیماً بر میزان عرضه و یا نرخ عرضه کوین‌ها تأثیر می‌گذارند. به‌عنوان مثال، فرض کنید قرار است هارد فورکی در شبکه اجرا شود که استخراج کوین‌ها را سخت‌تر می‌کند و یا نرخ عرضه پاداش شبکه را کاهش می‌دهد. در این صورت، نرخ عرضه کوین‌ها مستقیماً تحت تأثیر قرار گرفته و این موضوع، بر تقاضای کاربران تأثیرگذار خواهد بود.

مثلا اگر سرمایه‌گذاران بدانند که بعد از اجرای هاردفورک، پاداش استخراج توکن X از ۱۰ واحد به ۵ واحد کاهش می‌یابد، ترجیح می‌دهند قبل از اجراشدن هارد فورک، مقدار بیشتری از توکن‌های X را ذخیره کنند. چرا که بعد از وقوع هارد فورک، نرخ عرضه کاهش می‌یابد و این باعث رشد قیمت دارایی خواهد شد.

حالا خودتان برعکسش را تصور کنید؛ اگر قرار باشد هارد فورکی اتفاق بیفتد که سقف عرضه کوین را افزایش دهد، چه تأثیری بر قیمت آن کوین خواهد داشت؟

سوالات متداول

جمع‌بندی

فورک‌ها مکانیزم‌های حیاتی در تکامل بلاک چین‌ها هستند که امکان تغییر و ارتقا را بدون مدیریت مرکزی فراهم می‌کنند. سافت فورک‌ها با حفظ سازگاری، گذار تدریجی را ممکن می‌سازند، درحالی‌که هارد فورک‌ها تغییرات بنیادین‌تر و گاه ارزهای دیجیتال جدید خلق می‌کنند.

فورک‌ها فراتر از تغییرات فنی، فرآیندهای دموکراتیک و راه‌حل اختلاف‌نظرها در جامعه غیرمتمرکز هستند. آنها با تأثیرگذاری بر قیمت از طریق توزیع رایگان کوین‌های جدید، ایجاد احساسات بازار و تغییر در نرخ عرضه، نقشی کلیدی در پویایی بازار و شکل‌دهی آینده فناوری بلاک چین ایفا می‌کنند.