به ارث بردن ارزهای دیجیتال؛ راهنمای جامع انتقال به وراث

رشد استفاده از ارزهای دیجیتال، مفهومی جدید به نام میراث دیجیتال را در جهان و البته در ایران مطرح کرده است. چالش اصلی در به ارث بردن ارزهای دیجیتال، ماهیت غیرملموس و اغلب غیرمتمرکز این دارایی‌هاست. این مساله در صورت عدم برنامه‌ریزی صحیح، می‌تواند منجر به ناپدید شدن همیشگی دارایی‌ها پس از فوت مالک شود و دسترسی وارثان به این دارایی‌ها را ناممکن سازد.

این مقاله راهنمای جامع چگونگی به ارث بردن ارزهای دیجیتال، روش‌های انتقال، چالش‌ها و بهترین شیوه‌های برنامه‌ریزی برای میراث دیجیتال است.

آیا ارزهای دیجیتال به ارث می‌رسند؟

پاسخ کوتاه به این سوال، بله است. در اکثر نظام‌های حقوقی، ارز دیجیتال (Cryptocurrency) به عنوان نوعی دارایی (Asset) یا مال شناخته می‌شود و بنابراین، اصولاً قابلیت به ارث رسیدن را دارد. با این حال، ماهیت منحصربه‌فرد آن‌ها چالش‌های عملی و حقوقی خاصی را ایجاد می‌کند.

بیشتر بخوانید: ارز دیجیتال چیست

تعریف ارث در دنیای دیجیتال

ارث در دنیای دیجیتال به فرآیند انتقال دارایی‌های دیجیتال یک فرد متوفی به وراث قانونی یا افراد تعیین‌شده در وصیت‌نامه اطلاق می‌شود. این دارایی‌ها می‌توانند شامل ارزهای دیجیتال، توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT)، حساب‌های آنلاین، داده‌های ذخیره‌شده در فضای ابری و سایر اموال دیجیتالی باشند.

برخلاف دارایی‌های فیزیکی، دارایی‌های دیجیتال اغلب ناملموس هستند و دسترسی به آن‌ها معمولاً از طریق کلیدهای خصوصی (Private Keys)، رمزهای عبور و سایر اطلاعات اعتبارسنجی کنترل می‌شود. اگر این اطلاعات در دسترس وراث نباشد، دارایی عملاً از دست رفته تلقی می‌شود.

تفاوت ارث دیجیتال با ارث سنتی

ارث دیجیتال، به‌ویژه در مورد ارزهای دیجیتال، تفاوت‌های بنیادینی با ارث سنتی دارد:

• ماهیت دارایی: دارایی‌های سنتی اغلب ملموس (ملک، خودرو) یا ثبت‌شده (سهام، حساب بانکی) هستند. ارزهای دیجیتال ناملموس، اغلب بدون پشتوانه متمرکز و در برخی موارد، ثبت‌نشده هستند.
• دسترسی و کنترل: دسترسی به ارث سنتی معمولاً از طریق اسناد قانونی و با دخالت نهادهای رسمی (دفاتر اسناد رسمی، بانک‌ها، دادگاه‌ها) انجام می‌شود. دسترسی به ارز دیجیتال مستلزم داشتن کلیدهای خصوصی، عبارات بازیابی (Seed phrase) یا اطلاعات ورود به حساب صرافی است.
• چارچوب قانونی: قوانین ارث سنتی در اکثر کشورها کاملاً مدون و مشخص است. قوانین مربوط به ارث ارزهای دیجیتال، هنوز در حال تکامل است و ابهامات زیادی دارد.
• واسطه‌ها: در ارث سنتی، واسطه‌هایی مانند بانک‌ها، وکلا و دادگاه‌ها نقش دارند. در دنیای ارزهای دیجیتال، به‌ویژه در کیف پول‌ها (Cryptocurrency wallet)، واسطه‌ای وجود ندارد و مسئولیت کامل با مالک است.

قوانین و مقررات به ارث بردن ارزهای دیجیتال در ایران

وضعیت قانونی میراث ارزهای دیجیتال در ایران هنوز در حال شکل‌گیری است، اما روندهای کلی قابل مشاهده است. در ایران، قوانین مشخص و مدونی وجود ندارد که به طور خاص به ارث بری ارزهای دیجیتال بپردازد. با این حال، رویکرد کلی نظام حقوقی ایران به شرح زیر است:

• ارز دیجیتال به عنوان مال: بر اساس نظریات حقوقی و رویه قضایی احتمالی، ارزهای دیجیتال که دارای ارزش اقتصادی و قابلیت نقل و انتقال هستند، می‌توانند به عنوان مال یا دارایی تلقی شوند. طبق ماده ۱ قانون مدنی، اموال جمع مال است و مال چیزی است که قابل تملک و نقل و انتقال بوده و دارای منفعت عقلایی و مشروع باشد.
• شمول قوانین عمومی ارث: در صورتی که ارز دیجیتال مال شناخته شود، مشمول قوانین عمومی ارث مندرج در قانون مدنی خواهد بود. این بدان معناست که پس از فوت مالک، ارزهای دیجیتال او جزو ماترک محسوب می‌شود و طبق طبقات و سهم‌الارث قانونی یا بر اساس وصیت‌نامه به وراث منتقل می‌شوند.
• نظام نامه رمزدارایی‌ها مصوب شورای عالی فضای مجازی ۱۴۰۳: این نظام‌نامه که در اوایل سال ۱۴۰۳ (۲۰۲۵ میلادی) تصویب و ابلاغ شد، گام مهمی در به رسمیت شناختن رمزدارایی‌ها در ایران است. این سند، رمزدارایی را به عنوان «هر نماد دیجیتال رمزنگاری شده و قابل مبادله در بسترهای مبتنی بر فناوری دفتر کل توزیع شده که بیانگر ارزش، حق یا نوعی دارایی است» تعریف می‌کند.

با وجود این، در عمل چالش‌هایی مانند نحوه شناسایی و ارزش‌گذاری ارزهای دیجیتال توسط مراجع قانونی، چگونگی دسترسی وراث به دارایی‌ها (به‌ویژه در کیف پول‌های شخصی)، و نحوه اجرای احکام قضایی در این زمینه همچنان باقی است.

مالیات بر ارث ارز دیجیتال

ارزهای دیجیتال، به عنوان بخشی از دارایی‌های متوفی، عموماً مشمول مالیات بر ارث می‌شوند. با این حال، نحوه محاسبه و نرخ آن بسته به قوانین هر کشور متفاوت است. به عنوان یک اصل کلی در اکثر کشورها، ارزش بازار در هنگام فوت ملاک محاسبه مالیات است.

در ایران طبق قانون مالیات‌های مستقیم، ماترک متوفی مشمول مالیات بر ارث (Inheritance tax) است. این قانون نرخ‌های متفاوتی را برای طبقات مختلف وراث و انواع دارایی‌ها (سپرده بانکی، ملک، سهام) تعیین کرده است. در حال حاضر، دسته‌بندی مشخصی برای ارز دیجیتال در قانون مالیات بر ارث ایران وجود ندارد.

با این حال، سازمان امور مالیاتی ارزهای دیجیتال را بر اساس ارزش ریالی آن‌ها در تاریخ فوت، در یکی از دسته‌بندی‌های موجود مانند سایر حقوق مالی (که برای وراث طبقه اول نرخ مالیات ۱۰٪ دارد) یا سایر اموال و دارایی‌ها قرار خواهد داد.

وراث باید توجه داشته باشند که قوانین مالیاتی پیچیده و در حال تغییر هستند. مشاوره با یک متخصص مالیاتی برای اطمینان از رعایت مقررات و پرداخت صحیح مالیات بر ارث ارز دیجیتال توصیه می‌شود.

روش‌های انتقال ارزهای دیجیتال به وارثان

برنامه‌ریزی صحیح برای انتقال ارزهای دیجیتال به وارثان، موضوع مهم برای جلوگیری از گم شدن این دارایی‌ها پس از مرگ است. روش‌های مختلفی برای این منظور وجود دارد که هر یک مزایا و معایب خاص خود را دارند:

• وصیت‌نامه رسمی برای انتقال ارزهای دیجیتال
• استفاده از کیف پول سخت‌افزاری و نرم‌افزاری
• ویژگی‌های بازیابی در صرافی‌های ارز دیجیتال
• نگهداری کلیدهای خصوصی یا عبارات بازیابی در صندوق امانات بانکی
• به ارث بردن ارزهای دیجیتال با قراردادهای هوشمند (Smart Contract)

در ادامه به توضیح هر یک از این روش‌ها می‌پردازیم:

وصیت‌نامه رسمی برای انتقال ارزهای دیجیتال

تنظیم وصیت‌نامه رسمی یکی از اساسی‌ترین اقدامات در برنامه‌ریزی برای ارث است و ارزهای دیجیتال نیز از این قاعده مستثنی نیستند. در وصیت‌نامه باید به طور واضح به وجود دارایی‌های دیجیتال اشاره شود. نکات کلیدی در این زمینه عبارتند از:

• فهرست کردن دارایی‌ها: نوع ارز دیجیتال، مقدار تخمینی و محل نگهداری آن (نام صرافی، نوع کیف پول) باید در فهرستی ضمیمه یا در وصیت‌نامه ذکر شود.
• تعیین وراث: مشخص کنید چه کسانی و به چه میزان از این دارایی‌ها ارث می‌برند.
• انتخاب مجری وصیت‌نامه (وصی): فردی آگاه و مورد اعتماد را به عنوان وصی انتخاب کنید که مسئولیت اجرای وصیت‌نامه و توزیع دارایی‌ها، از جمله ارزهای دیجیتال، را بر عهده بگیرد. بهتر است این فرد آشنایی اولیه با فناوری بلاک چین (Blockchain) و ارزهای دیجیتال داشته باشد.
• عدم درج کلید خصوصی در وصیت‌نامه: هرگز کلیدهای خصوصی، عبارات بازیابی یا رمزهای عبور را مستقیماً در متن وصیت‌نامه ننویسید، زیرا وصیت‌نامه پس از فوت به یک سند عمومی تبدیل می‌شود و این اطلاعات حساس در معرض خطر قرار می‌گیرند.
• اشاره به محل نگهداری اطلاعات دسترسی: در وصیت‌نامه تنها باید به محل امنی که اطلاعات دسترسی در آن نگهداری می‌شود (مانند یک صندوق امانات) اشاره کرد.

مشورت با یک وکیل متخصص در زمینه دارایی‌های دیجیتال و قوانین ارث برای تنظیم صحیح وصیت‌نامه بسیار حائز اهمیت است.

استفاده از کیف پول سخت‌افزاری و نرم‌افزاری

کیف پول‌های ارز دیجیتال، اعم از کیف پول سخت‌افزاری (Hardware Wallet) و کیف پول نرم‌افزاری (Sofrware Wallet)، ابزار اصلی نگهداری و مدیریت ارزهای دیجیتال هستند. برنامه‌ریزی برای انتقال دسترسی به این کیف پول‌ها به وراث بسیار مهم است:

• کیف پول‌های سخت‌افزاری: این کیف پول‌ها کلیدهای خصوصی را به صورت آفلاین ذخیره می‌کنند و امنیت بالایی در برابر حملات سایبری دارند. برای انتقال ارث، خود دستگاه فیزیکی به همراه پین کد آن و مهم‌تر از آن، عبارت بازیابی (seed phrase) باید به روشی امن در اختیار وراث یا وصی قرار گیرد.
• کیف پول‌های نرم‌افزاری: دسترسی به این کیف پول‌ها معمولاً با رمز عبور و عبارت بازیابی امکان‌پذیر است. این اطلاعات باید به شکلی امن ثبت و روش دسترسی به آن‌ها برای وراث مشخص شود.
• انتقال امن اطلاعات دسترسی: ایجاد یک راهنمای دسترسی دیجیتال که شامل فهرست تمام کیف پول‌ها، صرافی‌ها، رمزهای عبور، کلیدهای خصوصی، عبارات بازیابی و دستورالعمل‌های گام به گام برای دسترسی و انتقال دارایی‌ها باشد، ضروری است. این راهنما باید به صورت فیزیکی (نوشته شده، چاپ شده) یا دیجیتال (فایل رمزگذاری‌شده روی حافظه USB) در مکانی بسیار امن نگهداری شود و وصی یا وراث معتمد از محل آن آگاه باشند.

بیشتر بخوانید: انواع کیف پول ارز دیجیتال

ویژگی‌های بازیابی در صرافی‌های ارز دیجیتال

بسیاری از کاربران، ارزهای دیجیتال خود را در حساب‌های کاربری صرافی‌ ارز دیجیتال (Cryptocurrency exchange) نگهداری می‌کنند. در صورت فوت کاربر، دسترسی به این دارایی‌ها تابع قوانین و رویه‌های آن صرافی خاص است،‌ اما در حالت کلی باید مراحل زیر را طی کرد:

1. تماس با صرافی: وراث یا نماینده قانونی آن‌ها باید با صرافی تماس بگیرد و فوت کاربر را اطلاع دهند.
2. ارائه مدارک: صرافی‌ها معمولاً مدارک قانونی مشخصی را برای تأیید فوت و تعیین وراث قانونی درخواست می‌کنند. این مدارک شامل گواهی فوت، وصیت‌نامه تأیید شده، حکم دادگاه مبنی بر انحصار وراثت و مدارک شناسایی وراث است.
   • صرافی‌های بین‌المللی: صرافی‌هایی بین المللی رویه‌های مشخصی دارند که نیازمند ارائه گواهی فوت، اسناد مربوط به وصیت و انحصار وراثت و هویت درخواست‌کننده است. برای کاربران ایرانی، به دلیل تحریم‌ها و مسائل مربوط به KYC (احراز هویت مشتری)، پیگیری این موارد از صرافی‌های خارجی می‌تواند بسیار چالش‌برانگیز باشد.
   • صرافی‌های ایرانی: برخی صرافی‌های ایرانی نیز رویه‌هایی برای این منظور دارند. اکثر صرافی‌های ایرانی اعلام کرده‌اند که پس از اطلاع از فوت کاربر، حساب او مسدود و دارایی‌ها تنها پس از دریافت مدارک معتبر قانونی و رأی مراجع صلاحیت‌دار به وراث منتقل می‌شود.

فرآیند انتقال دارایی از صرافی‌ها می‌تواند زمان‌بر و پیچیده باشد. همچنین، اگر مالک حساب از هویت واقعی خود برای ثبت‌نام استفاده نکرده باشد یا اطلاعات ناقصی ارائه داده باشد، کار برای وراث دشوارتر خواهد شد.

بیشتر بخوانید: صرافی ارز دیجیتال چیست

نگهداری کلیدهای خصوصی یا عبارات بازیابی در صندوق امانات بانکی

صندوق امانات بانکی یک روش سنتی و نسبتاً امن برای نگهداری اشیاء و اسناد با ارزش است و می‌تواند برای حفظ اطلاعات دسترسی به ارزهای دیجیتال نیز به کار رود. می‌توان نسخه فیزیکی کلیدهای خصوصی، عبارات بازیابی (نوشته شده روی کاغذ یا حک شده روی فلز)، کیف پول سخت‌افزاری، یا حافظه USB حاوی اطلاعات رمزگذاری‌شده را در صندوق امانات قرار داد.

در وصیت‌نامه باید به وجود این صندوق و محتویات مرتبط با ارز دیجیتال اشاره شود. وراث برای دسترسی به صندوق پس از فوت مالک، نیازمند طی مراحل قانونی و ارائه گواهی انحصار وراثت و سایر مدارک به بانک خواهند بود.

• مزایا: امنیت فیزیکی بالا، کنترل دسترسی قانونی.
• معایب: فرآیند دسترسی برای وراث می‌تواند زمان‌بر باشد. همچنین، اگر وراث از وجود صندوق یا اهمیت محتویات آن برای ارزهای دیجیتال آگاه نباشند، ممکن است این دارایی‌ها برای همیشه از دست بروند.

به ارث بردن ارزهای دیجیتال با قراردادهای هوشمند

قراردادهای هوشمند، مکانیسم‌های خوداجرا هستند که بر بستر بلاک چین اجرا می‌شوند و می‌توانند برای خودکارسازی فرآیند به ارث بردن ارزهای دیجیتال استفاده شوند. یک قرارداد هوشمند می‌تواند طوری برنامه‌ریزی شود که پس از تأیید یک شرط خاص (مانند ارائه گواهی فوت دیجیتالی معتبر از طریق یک اوراکل)، به طور خودکار دارایی‌های دیجیتال مشخصی را به آدرس کیف پول وراث منتقل کند.

بیشتر بخوانید: قرارداد هوشمند چیست

پلتفرم‌هایی مانند Sarcophagus ،Inheriti (Safe Haven) و Vault12 در حال توسعه راهکارهایی مبتنی بر قراردادهای هوشمند و سوئیچ‌های مرد مرده (Dead Man’s Switch) هستند. این سوئیچ‌ها در صورت عدم فعالیت کاربر برای مدت معین، فرآیند از پیش تعیین‌شده‌ای (مانند ارسال اطلاعات به وراث یا انتقال دارایی) را فعال می‌کنند.

• مزایا: پتانسیل اتوماسیون، سرعت در انتقال، کاهش نیاز به واسطه‌های انسانی، شفافیت (در صورت طراحی مناسب).
• معیاب: این فناوری هنوز نوپاست. پیچیدگی فنی، ریسک وجود خطا در کد قرارداد هوشمند (که می‌تواند غیرقابل بازگشت باشد)، مسائل مربوط به اعتبار و امنیت اوراکل‌ها، و عدم قطعیت قانونی در بسیاری از حوزه‌های قضایی از جمله چالش‌های پیش روست.

مقایسه روش‌های به ارث بردن ارزهای دیجیتال

انتخاب بهترین روش برای به ارث گذاشتن ارزهای دیجیتال به عوامل مختلفی از جمله میزان دارایی، سطح دانش فنی مالک و وراث و میزان اعتماد به اشخاص یا نهادهای ثالث بستگی دارد. انتخاب روش مناسب نیازمند ارزیابی دقیق شرایط فردی و همچنین آگاهی از آخرین تحولات در این حوزه است. در جدول زیر مقایسه انواع روش‌های به ارث بردن ارزهای دیجیتال را به صورت خلاصه مشاهده می‌کنید:

مراحل قانونی به ارث بردن ارزهای دیجیتال

مراحل قانونی به ارث بردن ارزهای دیجیتال تا حد زیادی به قوانین کشور محل اقامت متوفی و محل نگهداری دارایی‌ها بستگی دارد. با این حال، یک چارچوب کلی را می‌توان ترسیم کرد:

• اطلاع از وجود دارایی‌های دیجیتال
• تهیه مدارک قانونی لازم
• شناسایی و ارزش‌گذاری دارایی‌های دیجیتال
• دسترسی به دارایی‌ها
• پرداخت مالیات بر ارث (در صورت شمول)
• تقسیم دارایی‌ها بین وراث

اطلاع از وجود دارایی‌های دیجیتال

اولین گام برای وراث، آگاهی از این است که متوفی دارای ارز دیجیتال بوده است. این امر اهمیت برنامه‌ریزی و اطلاع‌رسانی توسط مالک را نشان می‌دهد. اگر مالک فهرستی از دارایی‌های خود تهیه کند و محل نگهداری اطلاعات دسترسی را به فردی معتمد یا در وصیت‌نامه اطلاع دهد، این مرحله تسهیل می‌شود.

تهیه مدارک قانونی لازم

مدارک لازم می‌تواند در روش‌های مختلف فرق کند، اما در مجموع این مدارک را باید داشته باشید:

• گواهی فوت: اولین و مهم‌ترین مدرک، گواهی فوت رسمی متوفی است.
• وصیت‌نامه (در صورت وجود): اگر متوفی وصیت‌نامه تنظیم کرده باشد، باید نسخه اصلی یا تأیید شده آن ارائه شود.
• گواهی انحصار وراثت: این سند که توسط مراجع قانونی (در ایران، شورای حل اختلاف پس از طی مراحل قانونی) صادر می‌شود، وراث قانونی متوفی و سهم‌الارث هر یک را مشخص می‌کند. این مدرک برای هرگونه اقدام قانونی جهت تقسیم ماترک ضروری است.
• مدارک هویتی وراث: شناسنامه و کارت ملی وراث.
• حکم نصب وصی (در صورت تعیین در وصیت‌نامه): اگر در وصیت‌نامه، فردی به عنوان وصی برای مدیریت ماترک تعیین شده باشد، ممکن است نیاز به حکم رسمی نصب وصی باشد.

شناسایی و ارزش‌گذاری دارایی‌های دیجیتال

وراث یا نماینده قانونی آن‌ها باید با استفاده از اطلاعات به‌جامانده از متوفی (راهنمای دسترسی، اطلاعات حساب‌ها)، تمامی ارزهای دیجیتال و محل نگهداری آن‌ها (کیف پول‌های شخصی، حساب‌های صرافی) را شناسایی کنند.

ارزش‌گذاری این دارایی‌ها در تاریخ فوت متوفی برای محاسبات مالیاتی و تقسیم ارث ضروری است. با توجه به نوسانات قیمت ارزهای دیجیتال، این مرحله می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.

دسترسی به دارایی‌ها

دارایی‌ها می‌تواند در کیف پول شخصی و یا حساب‌های صرافی باشد:

• کیف پول‌های شخصی: اگر متوفی اطلاعات دسترسی (کلید خصوصی، عبارت بازیابی و پین کد) را به شکلی امن به وراث انتقال دهد، آن‌ها می‌توانند مستقیماً به کیف پول دسترسی پیدا کنند.
• حساب‌های صرافی: وراث باید با صرافی مربوطه تماس بگیرند و با ارائه مدارک قانونی، درخواست انتقال مالکیت یا برداشت دارایی‌ها را ارائه دهند. هر صرافی رویه‌های خاص خود را دارد.

بیشتر بخوانید: کلید خصوصی چیست

پرداخت مالیات بر ارث

بسته به قوانین کشورها، میراث ارز دیجیتال مشمول مالیات شود. وراث موظف به محاسبه و پرداخت این مالیات هستند. در بخش بعدی در این مورد بیشتر صحبت می‌کنیم.

تقسیم دارایی‌ها بین وراث

پس از طی مراحل قانونی و دسترسی به دارایی‌ها، ارزهای دیجیتال مطابق با وصیت‌نامه یا قوانین تقسیم ارث بین وراث تقسیم می‌شود. این مرحله ممکن است نیازمند فروش بخشی از ارزها و تقسیم وجه نقد حاصله باشد یا انتقال مستقیم خود ارزها به کیف پول‌های وراث.

توصیه می‌کنیم در تمام این مراحل از مشاوره حقوقی متخصص در امور ارث و دارایی‌های دیجیتال استفاده کنید، زیرا پیچیدگی‌های قانونی و فنی این حوزه می‌تواند برای افراد عادی چالش‌برانگیز باشد.

بهترین شیوه‌های برنامه‌ریزی برای میراث دیجیتال

بهترین راه برای غلبه بر چالش‌های به ارث بردن ارزهای دیجیتال و تضمین انتقال امن برنامه‌ریزی دقیق و آینده‌نگرانه است. در ادامه به برخی از بهترین شیوه‌ها اشاره می‌شود:

ایجاد فهرستی جامع از تمام دارایی‌های دیجیتال

یک لیست دقیق از تمام ارزهای دیجیتالی که در اختیار دارید تهیه کنید. مقدار هر ارز، محل نگهداری آن (نام صرافی، نوع کیف پول سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری، آدرس‌های عمومی کیف پول)، و هرگونه اطلاعات مرتبط دیگر (مانند پلتفرم‌های استیکینگ یا وام‌دهی) را ثبت کنید. این فهرست را به طور منظم (مثلاً هر ۶ ماه یا با افزوده شدن دارایی‌های جدید) به‌روزرسانی کنید.

آموزش اعضای خانواده و وراث درباره ارزهای دیجیتال

حداقل یک یا چند نفر از اعضای خانواده یا وراث مورد اعتماد خود را در جریان کلی وجود این دارایی‌ها قرار دهید. در صورت امکان، مفاهیم اولیه ارزهای دیجیتال، اهمیت کلیدهای خصوصی و نحوه کار با کیف پول‌ها را به آن‌ها آموزش دهید یا منابع آموزشی مناسبی را در اختیارشان بگذارید.

ایجاد دستورالعمل‌های دقیق برای دسترسی به دارایی‌ها

یک راهنمای دسترسی دیجیتال تهیه کنید. این سند باید شامل تمام اطلاعات لازم برای دسترسی به دارایی‌های شما باشد:

• نام کاربری و رمز عبور حساب‌های صرافی.
• اطلاعات مربوط به احراز هویت دو مرحله‌ای (2FA) و نحوه بازیابی آن.
• محل نگهداری کیف پول‌های سخت‌افزاری و پین کدهای آن‌ها.
• کلیدهای خصوصی یا عبارات بازیابی کیف پول‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری.
• هرگونه اطلاعات دیگری که برای دسترسی یا انتقال دارایی‌ها لازم است.

این راهنما باید به زبانی ساده و قابل فهم نوشته شود، به‌خصوص اگر وراث شما آشنایی فنی کمی دارند.

بیشتر بخوانید: تایید هویت دو عاملی (2FA) چیست

نگهداری امن راهنمای دسترسی و اطلاع‌رسانی به فرد معتمد

راهنمای دسترسی دیجیتال را هرگز در مکان‌های ناامن یا به صورت رمزگذاری‌نشده در کامپیوتر یا ایمیل خود رها نکنید. این راهنما را به صورت فیزیکی (روی کاغذ یا حتی حک شده روی صفحات فلزی) در مکانی بسیار امن مانند گاوصندوق شخصی یا صندوق امانات بانکی نگهداری کنید.

همچنین می‌توانید نسخه دیجیتال آن را با استفاده از نرم‌افزارهای قوی رمزگذاری کرده و روی یک حافظه USB امن ذخیره کنید و رمز عبور آن را جداگانه و به شکلی دیگر نگهداری یا به فرد معتمدی بسپارید. محل نگهداری این راهنما را به وصی یا یک فرد بسیار معتمد اطلاع دهید.

تنظیم وصیت‌نامه رسمی

در وصیت‌نامه خود به طور واضح به وجود دارایی‌های دیجیتال و ارجاع به راهنمای دسترسی دیجیتال (بدون ذکر جزئیات حساس در خود وصیت‌نامه) اشاره کنید. فردی آگاه، قابل اعتماد و ترجیحاً آشنا با فناوری را به عنوان وصی (مجری وصیت‌نامه) خود انتخاب کنید.

استفاده از راه‌حل‌های چندمرحله‌ای برای حفظ امنیت

از راه‌حل‌های چند مرحله‌ای برای حفظ امنیت استفاده کنید. برخی از راه‌حل‌ها در زیر آمده است:

• کیف پول‌های چند امضایی (Multi-Signature): می‌توانید یک کیف پول چند امضایی راه‌اندازی کنید که برای انجام تراکنش نیاز به تأیید چند نفر داشته باشد.
• سرویس‌های سوئیچ مرد مرده (Dead Man’s Switch): از پلتفرم‌هایی استفاده کنید که در صورت عدم فعالیت شما برای مدت معین (که نشانه‌ای از ناتوانی یا فوت است)، اطلاعات دسترسی یا خود دارایی‌ها را به طور خودکار به وراث تعیین‌شده منتقل می‌کنند (مثلاً Inheriti).
• تقسیم عبارت بازیابی (Seed Splitting): با استفاده از الگوریتم‌هایی مانند Shamir’s Secret Sharing، می‌توانید عبارت بازیابی خود را به چند بخش تقسیم کرده و هر بخش را در اختیار یک فرد معتمد یا در مکانی امن جداگانه نگهداری کنید.

با اجرای این شیوه‌ها، می‌توانید اطمینان حاصل کنید که میراث دیجیتال شما به سلامت به دست عزیزانتان خواهد رسید و از چالش‌های احتمالی جلوگیری خواهید کرد.

چالش‌های اصلی به ارث بردن ارزهای دیجیتال

انتقال ارزهای دیجیتال به وراث با چالش‌های منحصربه‌فردی همراه است که در صورت عدم توجه، می‌تواند منجر به از دست رفتن کامل این دارایی‌ها شود:

• گم شدن یا از دست رفتن کلیدهای خصوصی: اگر مالک قبل از فوت، کلیدهای خصوصی یا عبارات بازیابی را به شکلی امن و قابل دسترس برای وراث آماده نکرده باشد، دارایی‌ها برای همیشه غیرقابل بازیابی خواهند بود.
• ناآگاهی وارثان از وجود دارایی‌های دیجیتال: بسیاری از افراد، خانواده و وراث خود را از وجود دارایی‌های ارز دیجیتالشان مطلع نمی‌کنند. در نتیجه، پس از فوت، ممکن است هیچ‌کس از این دارایی‌ها باخبر نشود.
• مشکلات دسترسی به حساب‌های صرافی‌ها پس از فوت: حتی اگر ارزها در صرافی نگهداری شوند، وراث برای دسترسی به آن‌ها با چالش‌هایی روبرو هستند. صرافی‌ها رویه‌های قانونی خاص خود را دارند که نیازمند ارائه مدارک متعدد و صرف زمان است.
• چالش‌های قانونی و عدم شفافیت در قوانین (به‌ویژه در ایران): قوانین مشخص و رویه‌های اجرایی مدون برای ارث بری کریپتوکارنسی در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، هنوز به طور کامل توسعه نیافته و ابهام زیادی دارد.
• مسائل امنیتی در انتقال اطلاعات حساس به وارثان: انتقال اطلاعات بسیار حساسی مانند کلیدهای خصوصی و رمزهای عبور به وراث، خود یک چالش امنیتی است. این اطلاعات باید به گونه‌ای منتقل شوند که نه در زمان حیات مالک مورد سوءاستفاده قرار گیرند و نه در فرآیند انتقال به دست افراد نادرست بیفتند.
• نوسانات قیمت و ارزش‌گذاری: ارزش ارزهای دیجیتال به شدت نوسان دارد. تعیین ارزش دقیق این دارایی‌ها در تاریخ فوت برای مقاصد مالیاتی و تقسیم ارث می‌تواند دشوار باشد و تأخیر در دسترسی وراث به دارایی‌ها می‌تواند منجر به تغییر قابل توجه ارزش آن‌ها شود.
• عدم آشنایی وراث با فناوری: بسیاری از وراث ممکن است هیچ آشنایی با ارزهای دیجیتال، کیف پول‌ها و نحوه مدیریت آن‌ها نداشته باشند.

سوالات متداول

جمع‌بندی

با رشد استفاده از ارزهای دیجیتال، موضوع به ارث بردن ارزهای دیجیتال یک چالش جدید و مهم است. ماهیت غیرملموس این دارایی‌ها، وابستگی آن‌ها به کلیدهای خصوصی و نبود قوانین کاملاً شفاف، برنامه‌ریزی دقیق و آگاهانه را برای دارندگان ارزهای دیجیتال ضروری می‌سازد تا از خطر از دست رفتن دائمی این سرمایه‌ها پس از فوت جلوگیری شود.

در این مطلب ابعاد گوناگون این مسئله را بررسی کردیم. بهترین راهکارها شامل تهیه فهرست دقیق دارایی‌ها، آموزش وراث، دستورالعمل‌های شفاف دسترسی، استفاده از امنیت چندلایه و به‌روزرسانی منظم برنامه‌ها، با همراهی مشاوره متخصصان حقوقی و فنی، برای انتقال امن و موفق میراث دیجیتال به نسل بعدی است.